Heshiis Taariikhi ah: Soomaaliya iyo Itoobiya

Horudhac

Xiriirka Soomaaliya iyo Itoobiya ayaa muddooyinkii u dambeeyay sii xumaanayay kaddib markii Itoobiya ay heshiis la gashay maamulka gooni-u-goosadka ah ee Somaliland. Heshiiskaas oo dhacay bishii Janaayo 2023, ayaa siinayay Itoobiya marin rasmi ah oo ay u isticmaasho xeebaha Somaliland ee ku teedsan Gacanka Cadmeed. Dowladda Soomaaliya ayaa ka hortimid heshiiskaas, iyadoo ku tilmaantay mid sharci-darro ah oo khatar ku ah deris wanaagga iyo xurmada madaxbanaanida dhuleed. Dhanka kale, Itoobiya ayaa difaacday heshiiska, iyadoo sheegtay in uusan saameyn taban ku yeelan doonin dhinacyada kale.

Muxuu yahay Heshiisku: Sababaha iyo Yoolalka

Labada dal ee deriska ah, Soomaaliya iyo Itoobiya, ayaa muddo dheer ku jiray xaalad muran iyo isfaham la'aan oo ka dhashay:

• Khilaafaadka xuduudaha iyo isticmaalka biyaha webiyada.

• Arrimaha ganacsiga iyo dhaqaalaha ee labada dhinac.

• Amniga guud ee gobolka Geeska Afrika.

Heshiiskan cusub wuxuu yimid kaddib markii Turkigu si firfircoon u dhexgalay, isagoo adeegsanaya xiriirka dhow ee uu la leeyahay labada waddan. Erdogan ayaa ku dhawaaqay in heshiiskan uu yahay mid lagu mideynayo labada dal ee kala duwan, iyadoo wada-xaajood dhab ah oo ku salaysan is-aaminaad iyo dan guud lagu gaaray go’aannadan muhiimka ah.

Madaxda Soomaaliya iyo Itoobiya, Xasan Sheekh Maxamuud iyo Abiy Ahmed, ayaa heshiiskan ku tilmaamay mid albaab cusub u furaya xasilloonida iyo horumarka gobolka.

Qodobada Muhiimka ah ee Heshiiska

Heshiiska "Iclaa’nu Ankara" ayaa ka kooban dhowr qodob oo muhiim ah:

1. Xallinta Khilaafaadka Xuduudaha iyo Kheyraadka Dabiiciga ah

Labada waddan ayaa isku afgartay in la sameeyo guddi wadajir ah oo farsamo, kaas oo si buuxda u eegaya:

• Awood qaybsiga biyaha Webiga Shabeelle iyo kuwa kale ee la wadaago.

• Khilaafaadka ku saabsan dhulka xuduudka ah.

• Abuurista nidaam cusub oo caddaalad ah oo looga faa'iideysto kheyraadka dabiiciga ah ee labada dal.

Guddigan ayaa laga sugayaa inuu soo bandhigo qorshe faahfaahsan muddo afar bilood gudahood ah, iyadoo Turkigu uu hubinayo hirgelinta heshiiska.

2. Isticmaalka Dekedaha Soomaaliya

Heshiiskan wuxuu Itoobiya siinayaa marin rasmi ah oo ay si xor ah ugu isticmaasho dekedaha Soomaaliya, gaar ahaan:

• Dekedda Muqdisho: Waxay fududeynaysaa dhoofinta badeecadaha Itoobiya.

• Dekedda Kismaayo iyo Dekedda Hobyo: Itoobiya ayaa loo oggolaan doonaa inay si rasmi ah u isticmaasho dekedahan iyadoo heshiisyo kiradiisa iyo faa'iido wadaagga ah lala gaarayo Soomaaliya.

Tani waxay Itoobiya siinaysaa marin xeebeed, taasoo yareynaysa ku-tiirsanaanta dekedda Jabuuti.

3. Iskaashiga Dhaqaale

Heshiiska wuxuu diiradda saarayaa:

• Dhismaha Kaabayaasha Dhaqaalaha: Dhismaha waddooyin isku xira labada dal si loo fududeeyo ganacsiga iyo isku socodka dadka.

• Horumarinta Beeraha iyo Tamarta: Iskaashi lagu kordhinayo wax-soo-saarka beeraha iyo abuurida tamar wadaag ah.

• Maalgelin Farsamo: Turkigu wuxuu ballan qaaday taageero dhaqaale iyo farsamo oo lagu horumarinayo kaabayaasha.

4. Xoojinta Nabadda iyo Amniga Gobolka

Labada dal ayaa ku heshiiyay in:

• La xoojiyo wada-shaqeynta dhinaca amniga, gaar ahaan la dagaallanka argagixisada.

• In Turkigu sii wado tababaridda ciidamada Soomaaliya si loo xoojiyo awoodda ilaalinta badda iyo berriga.

Doorka Turkiga: Dhex-dhexaadiye iyo Maalgeliyaha Gobolka

Turkiga ayaa noqday furaha heshiiskan, isagoo dhex-dhexaadinaya dhinacyada sidoo kalena maalgelin ku bixinaya mashaariic muhiim ah. Erdogan ayaa ku tilmaamay heshiiskan mid muujinaya guusha dublamaasiyadda Turkiga. Wuxuu yiri:

"Heshiiskan waa tusaale muujinaya sida nabadda iyo iskaashiga looga dhigi karo dhab, xitaa marka khilaafaadku yahay mid muddo dheer soo jiitamayay."

Turkiga wuxuu sidoo kale ballan qaaday inuu:

• Suuq caalami ah u abuuro badeecadaha labada dal.

• Maalgelin farsamo iyo dhaqaale ku bixin dhismaha dekedaha iyo kaabayaasha.

• Hubiyo in heshiisyada la dhaqan-geliyo iyada oo aan loo leexan dano gaar ah.

Saameynta Heshiiska ee Gobolka iyo Caalamka

Heshiiskan ayaa la filayaa inuu wax badan ka beddelo isku dheelitirka dhaqaale iyo siyaasadeed ee gobolka Geeska Afrika. Faa'iidooyinka ugu waaweyn waxaa ka mid ah:

1. Soomaaliya

• Waxay heli doontaa dakhli badan oo ka yimaada kirada dekedaha iyo wada-shaqeynta ganacsiga.

• Nabadda iyo xasilloonida gobolka ayaa si toos ah u saameyn karta kobaca dhaqaalaha dalka.

• Dowladdu waxay dib u soo celin kartaa doorkeeda hoggaamineed ee gobolka.

2. Itoobiya

• Waxay heli doontaa marin xeebeed rasmi ah, taas oo fududeynaysa ganacsiga caalamiga ah.

• Iskaashiga dhaqaale wuxuu yareyn karaa ku-tiirsanaanta Itoobiya ee dalal kale sida Jabuuti.

• Heshiiska wuxuu soo afjari karaa khilaafaadkii daba-dheeraaday.

3. Gobolka Geeska Afrika

• Heshiiskan wuxuu noqon karaa tusaale wanaagsan oo xal loogu heli karo khilaafaadka kale ee gobolka.

• Wada-shaqeynta Soomaaliya iyo Itoobiya waxay horseedi kartaa horumar dhaqaale iyo mid siyaasadeed.

4. Beesha Caalamka

• Heshiiskan wuxuu soo jiitay taageero caalami ah, iyadoo Mareykanka, Midowga Yurub, iyo Qaramada Midoobay ay bogaadiyeen dadaallada nabadda ee Geeska Afrika.

Maxay Soomaaliya iyo Itoobiya uga Dhigan Tahay Heshiiskan?

Heshiiska "Iclaa’nu Ankara" wuxuu calaamad u yahay bilow cusub oo ku salaysan is-aaminaad iyo iskaashi dhab ah. Labada dal ayaa la filayaa inay si wadajir ah uga shaqeeyaan sidii heshiiskan looga dhigi lahaa mid miro dhala, iyadoo Turkigu sii wadi doono doorkiisa dhexdhexaadinta iyo taageerada.

Gunaanad

Heshiiskan taariikhiga ah wuxuu calaamad u yahay bilow cusub oo ku aaddan nabadda iyo iskaashiga gobolka Geeska Afrika. Wuxuu albaab cusub u furayaa Soomaaliya iyo Itoobiya si ay u gaaraan horumar iyo wadajir waara. Wada-shaqeynta labada dal waxay noqon kartaa tusaale lagu daydo oo xal u noqonaya khilaafaadka gobolka oo dhan.